Prawdziwy geniusz. Twórca heliocentrycznego modelu Wszechświata. Astronom, matematyk, lekarz, prawnik, ekonomista, fi lozof, jeden z najwybitniejszych absolwentów Uniwersytetu Krakowskiego i jednocześnie jeden z najbardziej znanych na świecie przedstawicieli nauki. Mikołaj Kopernik. Na czym polega jego fenomen? Jakie mamy dowody na to, że był Polakiem? Dlaczego z opublikowaniem swego epokowego dzieła De revolutionibus czekał ponad 30 lat? Co jest najbardziej spektakularną nieprawdą o nim? Czego dziś możemy się od niego nauczyć? Próbą odpowiedzi na te i wiele innych pytań dotyczących życia i pasji niezwykłego polskiego uczonego są teksty zamieszczone w tej specjalnej edycji „Alma Mater”. Powstała ona dla upamiętnienia 550. rocznicy urodzin i 480. rocznicy jego śmierci.
Kopernik był człowiekiem skromnym. Charakteryzowała go pokora w dążeniu do prawdy, ciekawość świata, konsekwencja w działaniu bez pośpiechu i odwaga w podejmowaniu wciąż nowych wyzwań. Studia na krakowskiej uczelni w latach 1491–1495 miały ogromny wpływ na jego rozwój naukowy. A najsłynniejsze dzieło – jak zaznacza prof. Marcin Karas w wywiadzie otwierającym numer – wyrosło właśnie z Krakowa. O krakowskim uniwersytecie, w którym za czasów Kopernika kwitła szkoła sztuk wyzwolonych, o otwartych na nowości naukowe wykładowcach młodego Mikołaja pisze prof. Krzysztof Stopka, a ksiądz prof. Michał Heller, w publikowanym na łamach pisma fragmencie swojej najnowszej książki Teoria względności Mikołaja Kopernika, przywołując liczne cytaty z De revolutionibus, zaznacza, że w pełni nowatorskie astronomiczne osiągnięcia Kopernika przeplatają się w jego dziele z fi lozofi czno-przyrodniczymi poglądami czasów, w jakich żył. W numerze nie zabrakło fascynującej historii opowiedzianej przez prof. Zdzisława Pietrzyka o kolejnych posiadaczach rękopisu De revolutionibus i o tym, jak znalazł się on w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej. Warte uwagi są również teksty o Koperniku lekarzu, echach jego rozważań we współczesnej myśli ekonomicznej, o kopernikańskich wystawach: na Zamku Królewskim w Warszawie, w Bibliotece Jagiellońskiej i Collegium Maius, a także materiały o licznych copernicanach oraz będącym własnością Uniwersytetu Jagiellońskiego słynnym obrazie Jana Matejki Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem.
Zapraszając do lektury mam nadzieję, że dzięki zaprezentowanym w tym numerze artykułom i ponad 250 unikatowym ilustracjom – pochodzącym głównie ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum UJ – udało się nie tylko przybliżyć postać wybitnego astronoma i upamiętnić ważne, związane z nim wydarzenia, ale także pokazać go w nieco innej odsłonie.
Pragnę też wierzyć, że zgromadzony w numerze materiał zaintryguje i stanie się dla Czytelników inspiracją do twórczego działania na różnych polach. A może nawet podsunie kolejne tematy badawcze, zachęcając do rozwiązywania frapujących naukowych tajemnic? Bo, jak pokazują losy wielkiego Mikołaja Kopernika, odkrywcą może zostać każdy człowiek z pasją...
Rita Pagacz-Moczarska
- Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię
- z prof. Marcinem Karasem rozmawia Rita Pagacz-Moczarska — Dzieło Kopernika wyrasta z Krakowa
- Wizerunki Kopernika ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej
- Kalendarium życia Mikołaja Kopernika
- Krzysztof Stopka — Kraków, krakowski uniwersytet, Kopernik i jego sława
- Ksiądz Michał Heller — Kopernik jako relatywista
- Zdzisław Pietrzyk — Dzieje autografu De revolutionibus Mikołaja Kopernika
- Jacek Partyka, Wojciech Świeboda — Zbiory kopernikańskie w Bibliotece Jagiellońskiej
- Ryszard W. Gryglewski — Mikołaj Kopernik jako lekarz
- Maciej Grodzicki — Echa rozważań Mikołaja Kopernika we współczesnej myśli ekonomicznej
- Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem
- Anna Lohn-Pieróg — Kopernik oczami Matejki
- Marcin Bojda — „Pokój Kopernika” jako escape room
- Wybrane copernicana krakowskie
- Rita Pagacz-Moczarska — Kopernik w operze Jana A.P. Kaczmarka
- Małgorzata Kusak — Mikołaj Kopernik – odnowiciel astronomii
- Unikatowe dzieła w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej
- Natalia Bahlawan, Marcin Banaś — Wystawa Kopernik i jego świat na Zamku Królewskim w Warszawie
- Bartosz Brożek — Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych
- Jerzy Duda — Pocztowe copernicana
- Kopernikańska wystawa w podziemiach Collegium Maius
- Aleksander Skotnicki — Pomnik Kopernika autorstwa Cypriana Godebskiego
- Pocztówki z pomnikiem Kopernika na dziedzińcu Collegium Maius